Tại sao tiêu chuẩn ISO 9001 không mang lại lợi ích cho doanh nghiệp?

 Nguyên nhân nào dẫn tới việc tiêu chuẩn ISO 9001:2015 về hệ thống quản lý chất lượng lại không phát huy tác dụng trong bối cảnh chất lượng sản phẩm Việt Nam luôn là vấn đề đau đầu của cả nhà sản xuất lẫn người tiêu dùng?

Tiêu chuẩn ISO 9001 không còn xa lạ với nhiều doanh nghiệp Việt. Các doanh nghiệp được cấp chứng chỉ ISO 9001 thường truyền thông rằng họ đã có giấy chứng nhận này. Thậm chí, một số doanh nghiệp còn nhấn mạnh là sản phẩm của họ “đạt tiêu chuẩn chất lượng quốc tế ISO 9001” để tạo ấn tượng với người tiêu dùng. Tuy nhiên giấy chứngnhận ISO 9001:2015 không cấp cho sản phẩm cụ thể nào mà cấp cho doanh nghiệp có hệ thống quản lý chất lượng phù hợp với các tiêu chí của bộ tiêu chuẩn quốc tế. Điều này đặt ra thực tế cùng là doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận ISO 9001:2015, nhưng sản phẩm của doanh nghiệp nào được sản xuất theo dây chuyền công nghệ hiện đại thường có chất lượng khác với sản phẩm của doanh nghiệp sản xuất truyền thống.

Nhiều doanh nghiệp có giấy chứng nhận ISO lại hay than phiền là họ không thấy hiệu quả, thậm chí còn cảm thấy phiền khi áp dụng hệ thống quản lý chất lượng này. Vậy vì sao một tiêu chuẩn quốc tế, được dày công nghiên cứu và khuyến khích áp dụng lại không đáp ứng được mong đợi của nhiều chủ doanh nghiệp Việt Nam. Trước hết, không ít doanh nghiệp tìm mọi cách, kể cả cách thức không chính thống, để lấy được giấy chứng nhận ISO và xem như đã hoàn thành nhiệm vụ. Những doanh nghiệp xem chứng chỉ ISO 9001 như giấy thông hành để đối phó với một số đối tác nước ngoài hay chỉ đơn giản là một loại bằng cấp để khoe khoang hơn là sự cam kết theo đuổi mục tiêu chất lượng. Một số doanh nghiệp khác sau khi có chứng chỉ thì lập tức lãng quên những yêu cầu, quy định, hướng dẫn công việc đã được soạn thảo và quay lại với thói quen làm việc cũ.

Nguyên nhân thứ hai xuất phát từ quá trình đào tạo ISO 9001. Không phải chuyên gia tư vấn ISO 9001 nào cũng hiểu hết về bộ tiêu chuẩn. Họ tư vấn cho doanh nghiệp chuẩn bị tài liệu quá phức tạp hoặc thiếu nội dung, hướng dẫn triển khai thực hiện không phù hợp với thực tế. Bởi vậy, nếu người soạn thảo văn bản không am hiểu công việc và đặc thù doanh nghiệp mình, hoặc kỹ năng viết lách, trình bày thiếu logic thì rất dễ tạo ra những văn bản “cho có” để đáp ứng ISO mà không có tính khả thi. Sự không khoa học của những văn bản này sẽ khiến hoạt động của doanh nghiệp bị bó buộc, thiếu linh hoạt, thậm chí phức tạp hơn là lúc chưa có ISO.

Nguyên nhân thứ ba tới từ sự quan tâm chưa đúng mức của lãnh đạo doanh nghiệp đến ISO 9001. Một kết quả thống kê cho thấy nhiều lỗi vi phạm ISO lại do chính lãnh đạo cao nhất của doanh nghiệp mc phải. Một số lãnh đạo doanh nghiệp tự tay ký ban hành các quy chế, quy định nhưng cũng là người vi phạm các quy chế, quy trình đó. Nếu lãnh đạo không làm gương thì rất khó để nhân viên tuân thủ. Lúc bấy giờ chứng chỉ ISO 9001 sẽ chỉ là lớp vỏ bọc bên ngoài hào nhoáng hơn là một giải pháp nhằm nâng cao hiệu suất hoạt động của tổ chức.

Cuối cùng, nhưng không kém quan trọng là nhiều doanh nghiệp đặt kỳ vọng quá nhiều vào ISO 9001 để rồi thất vọng. ISO không giải quyết được tất cả vấn đề về sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. ISO 9001 chỉ đưa ra những yêu cầu chung đối với một hệ thống quản lý chất lượng, giúp doanh nghiệp tạo ra các sản phẩm có chất lượng ổn định, đáp ứng nhu cầu của khách hàng và các yêu cầu của pháp luật. ISO 9001. Ngay cả khi các sản phẩm làm ra có chất lượng rất cao thì cũng không có gì đảm bảo rằng sản phẩm đó sẽ được tiêu thụ tốt nếu doanh nghiệp không có những hoạt động quảng bá, xây dựng thương hiệu, bán hàng, hậu mãi.

Xem thêm: Bản đồ Chứng nhận ISO 9001